Η φωτογράφηση μιας ανθρώπινης μορφής, όταν γίνεται αποκομμένη -ή σχεδόν αποκομμένη από το περιβάλλον στο οποίο τοποθετείται- αποτελεί ένα πορτρέτο. Ίσως όχι «πορτρέτο» με την εικαστική έννοια, στην οποία ο σκοπός είναι όχι η ρεαλιστική απόδοση, αλλά η διαχρονική αποτύπωση των χαρακτηριστικών και της ταυτότητας του εικονιζόμενου, αλλά η σύλληψη της διάθεσης στη συγκεκριμένη στιγμή. Όπως θα δούμε ευθύς αμέσως και προτού πούμε δύο λόγια για τις απαραίτητες τεχνικές, υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι να «λειτουργήσει» κανείς. Σήμερα θα δούμε πως μπορούμε να δώσουμε στο πορτραίτο μας ένα καλό αποτέλεσμα αναλύοντας διαφορετικές προσεγγίσεις και το φως.
Σπουδαία σημασία έχει το τι επιδιώκετε από μια φωτογραφία πορτραίτου, ποιο ρόλο φωτογράφου θέλετε να υποδυθείτε:
- Φωτορεπόρτερ: H φωτογραφία του προσώπου που σας ενδιαφέρει δεν πρέπει να είναι εντελώς αποκομμένη από το περιβάλλον, πρέπει να κυνηγήσετε μια χαρακτηριστική χειρονομία, μια χτυπητή έκφραση, μια γκριμάτσα, μια έκφραση πόνου, έκπληξης, γενικά μια έντονη εξωτερίκευση συναισθήματος. Ο φωτορεπόρτερ εισβάλλει, κατά κάποιον τρόπο, στην ιδιωτικότητα του φωτογραφιζόμενου και επιδιώκει το θέμα να βγαίνει αυθόρμητα και όχι μέσω επιτηδευμένου στησίματος. Εδώ χρειάζεται μια πολύ γρήγορη μηχανή (κατά προτίμηση ριφλέξ) με άμεση απόκριση, ακαριαία εστίαση και φακό με μεγάλο zoom για να μπορείτε να φωτογραφίζετε από μακριά το «ανύποπτο θύμα» σας!
- Φωτογράφος ντοκιμαντέρ/βιογραφίας: Εδώ θέλετε να φωτογραφήσετε ένα πρόσωπο και να αναδείξετε την προσωπικότητά του, αλλά και να το τοποθετήσετε μέσα σε ένα σκηνικό στο οποίο ζει και δρα. Σε αντίθεση με την προηγούμενη περίπτωση όπου φωτογραφίζετε ένα εσταντανέ, μια στιγμιαία και τυχαία έκφραση, εδώ έχετε την πιο κλασική έκφραση πορτρέτου, δηλαδή τη διαχρονικότητα και τη συμπύκνωση ενός βίου σε μια στιγμή. Εδώ πρέπει να έρθετε σε συνεννόηση με το φωτογραφιζόμενο, ώστε να επιτύχετε την ακριβή έκφραση που θέλετε, να επιλέξετε προσεκτικά τοποθεσία, γωνία, φωτισμό, παρασκήνιο σε ένα πιο ελεγχόμενο περιβάλλον. Θα πρέπει να είστε εφοδιασμένοι με μια μηχανή με ευέλικτο σύστημα εστίασης, ώστε να μπορείτε να παίξετε με το παιχνίδισμα του φωτός και του σκοταδιού χωρίς να χάνετε λεπτομέρειες. Πρέπει να μπορείτε να ελέγξετε κάπως την ένταση του φλας (είτε με ρυθμιστικό πάνω στη μηχανή, είτε με την τεχνική του light bounce, αν έχετε εξωτερικό φλας), αλλά και να μπορείτε να παίξετε με το διάφραγμα, αν θέλετε κάντε πολύ ρηχό το βάθος πεδίου ώστε να φλουταριστεί το παρασκήνιο και να αναδείξετε τις λεπτομέρειες του προσώπου.
- Εικαστικός φωτογράφος: Ο φωτογράφος που επιδιώκει πάνω απ’ όλα το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, συνήθως δεν επιδιώκει ρεαλισμό αλλά θέλει να αναδείξει περισσότερο τη μορφή (οπότε χρησιμοποιεί ασπρόμαυρη φωτογραφία), ή θέλει να εξάρει το χρώμα, οπότε υπερτονίζει τον παράγοντα αυτό είτε με χρήση χρωματικού φίλτρου ή με την ελαφρά αύξηση του κορεσμού (saturation) και/ή της έκθεσης (exposure value – EV). Μερικές φορές, εδώ, αρμόζει να χρησιμοποιήσετε τα καλλιτεχνικά φίλτρα που διαθέτει η μηχανή (ασπρόμαυρο, σέπια κ.λπ.), αλλά και να κάνετε αντισυμβατικές ενέργειες, π.χ. να φωτογραφίσετε με κόντρα φως ώστε να μη βγει καθαρά η μορφή του ανθρώπου, αλλά μόνο η φιγούρα του. Ένα σπουδαίο κεφάλαιο στην εικαστική φωτογραφία είναι η φωτογράφηση γυμνού.
Ένας ακόμη πολύ σημαντικός παράγοντας είναι ο φωτισμός, θα πρέπει να χρησιμοποιούμε σωστά το φως προκειμένου να αξιοποιήσουμε το θέμα που φωτογραφίζουμε. Παρακάτω δίνονται οι βασικές κατευθύνσεις του τεχνητού φωτισμού:
- Φωτισμός από πάνω. Ψηλότερα δηλαδή από το ύψος των ματιών. Το πορτραίτο μας αποκτά μια αίσθηση φυσικότητας από τις σκιές που σχηματίζονται. Οι σκιές αυτές δίνουν αυτή την αίσθηση επειδή είναι οι σκιές που έχει συνηθίσει να βλέπει το ανθρώπινο μάτι με τον φυσικό φωτισμό ο οποίος βρίσκεται πάντοτε πάνω (ήλιος, λάμπες).
- Φωτισμός από κάτω. Με το φωτισμό αυτό σχηματίζονται σκιές ανάποδες από αυτές που έχει συνηθίσει το μάτι. Το αποτέλεσμα θα είναι να δημιουργείται μια εικόνα αφύσικη, δραματική, τρομακτική, άγρια.
- Φωτισμός στο ύψος των ματιών:
- Μετωπικός φωτισμός. Εξαφανίζει τελείως τις σκιές και δεν έχουμε ούτε βάθος ούτε όγκο. Ίδιο αποτέλεσμα δίνει η φωτογράφιση με φλας. Επίσης με μετωπικό φωτισμό βγαίνουν οι φωτογραφίες διαβατηρίου.
- Πλαγίως 45 μοιρών. Δημιουργεί έντονες σκιές στο μισό πρόσωπο ενώ το άλλο μισό είναι έντονα φωτισμένο και χωρίς σκιές. Συνήθως δίνει καλό αποτέλεσμα με σκιές και όγκο στο θέμα μας.
- Πλαγίως 90 μοιρών. Με το φωτισμό αυτό σχηματίζεται ένα πρόσωπο μισό φωτεινό και μισό απόλυτα σκοτεινό. Δε συνιστάται για πορτραίτο.
- Πίσω φωτισμός. Με το φωτισμό αυτό δημιουργείται ένα φωτεινό περίγραμμα γύρω από το κεφάλι και το πρόσωπο παραμένει τελείως σκοτεινό δίνοντας μια αίσθηση ότι το θέμα ξεκολλάει από το φόντο. Δίνει όγκο και σιλουέτα αλλά δε δίνει λεπτομέρεια γι'αυτό προτείνεται παράλληλα και άλλος φωτισμός.
- Συνδυασμός αυτών δίνει διαφορετικά αποτελέσματα.
Σημασία στο τεχνητό φωτισμό που δίνουμε στο πορτραίτο μας έχει πόσο μαλακός ή σκληρός είναι ο φωτισμός. Έτσι μπορούμε να αποδώσουμε σωστά όλους τους τόνους. Ο μαλακός φωτισμός γράφει όλους τους τόνους ενώ ο σκληρός δεν δίνει μεσαίους τόνους. Προσέχουμε πάντα η σκιά της μύτης να μην φτάνει ποτέ στα χείλη αλλά ενδιάμεσα, αλλιώς έχουμε ένα άσχημο αποτέλεσμα. Τοποθετούμε το θέμα μας πολύ μπροστά από το φόντο για να αποφύγουμε τις σκιές.
Χρησιμοποιούμε για το πορτραίτο μας ανοιχτά διαφράγματα (χαμηλό νούμερο) για μικρό βάθος πεδίου, ταχύτητες γρήγορες αν θέλουμε να παγώσουμε το θέμα ή αργές αν θέλουμε να γράψουμε την κίνηση. Στα πορτραίτα χρησιμοποιούμε τηλεφακό για να μην υπάρχει παραμόρφωση. Αν χρειαστεί ανεβάζουμε λίγο το ISO για μεγαλύτερες ταχύτητες. Συνήθως τα πορτραίτα τα βγάζουμε κρατώντας τη μηχανή μας κάθετα. Οριζόντια την κρατάμε μόνο αν μας ενδιαφέρει οπωσδήποτε κάτι από το φόντο.
Φωτογράφιση πορτραίτου και τεχνητός φωτισμός
4/
5
Oleh
ΔΗΜΗΤΡΗΣ
